Co o „Żydach postępowych w Krakowie” sądzą Żydzi postępowi w Krakowie? | What do the progressive Jews of Krakow think of „The Progressive Jews of Krakow”?

Co o „Żydach postępowych w Krakowie” sądzą Żydzi postępowi w Krakowie?

Żydzi postępowi w Krakowie to my: Beit Kraków, natomiast „Żydzi postępowi w Krakowie” to tytuł sesji naukowej, która odbyła się przed niespełna dwoma tygodniami w synagodze Tempel. Bodajże już piątego maja beitkrakow.org (zdaje się, że inne żydowskie media również) informował o jej programie, organizatorach, etc., etc. Więc, kto chciał – mógł przyjść.

Kto nie przyszedł – jakbyśmy nie oceniali przedsięwzięcia – coś stracił. Ci, którzy nie dotrwali końca obrad – rozumiem ich, ale nie będę pisał dlaczego – cokolwiek jednak mogli skorzystać. Tym czystym zyskiem – wiem, że brzmi to może trochę dziwacznie – był żal. Na poniedziałkowej sesji usiedliśmy obok siebie: mężczyźni i kobiety. Tak, tak jak siadali mężczyźni obok kobiet – dokładnie w tym samym miejscu, na tych samych ławkach – na szabatowych nabożeństwach w krakowskiej, ongiś reformowanej – synagodze Tempel. Synagodze prywatnej, do której uczęszczali – od lat sześćdziesiątych XIX wieku do września 1939 – Żydzi związani ze Stowarzyszeniem Izraelitów Postępowych i Towarzystwem Religijno-Cywilizacyjnym.

Dziś Żydzi – inni niż ortodoksyjni – są tu gośćmi. Nie słychać już dźwięku organów, nie ma chóru. Jest za to cichy smutek i spokojny namysł:

Każde działanie, po którym już na pewno następnego nie było, powinno zostać odnotowane jako takie – choćby w imię pamięci, która jest jednym z sensów naszego żydostwa i w ogóle człowieczeństwa. Ale – z drugiej strony – nadawanie rangi ostateczności zawsze jest działaniem arbitralnym. Bo w ogóle z faktu, że coś się stało, albo się nie stało, wcale nie wynika, że tak być musiało, albo że musi tak być dalej. Znakomici prelegenci zdaje się tego nie zauważyli: o judaizmie reformowanym wszyscy mówili w czasie przeszłym dokonanym. Ale przecież my – Żydzi reformowani – jesteśmy.

I jeszcze jedno: sesja odbyła się z okazji przypadającej w tym roku setnej rocznicy śmierci Szymona Dankowicza. Kto to był? Nieobecnym na sesji – a ciekawym – polecam znakomity artykuł biograficzny w Polskim Słowniku Judaistycznym (Warszawa 2003). Od siebie dodam tylko, że był on autorem słynnego Kazania żałobnego za wiekopomnej pamięci Kazimierza Wielkiego w dniu powtórnego pochowania zwłok jego na Wawelu w Krakowie (Kraków 1869).

Chętnie – przy następnej okazji, nie musi być nią naukowa sesja – wyjaśnię wszystkie okoliczności tej sprawy. Takiej wiedzy jakby – zupełnie ostatnio – nam zabrakło.

Mariusz Loszek

Abraham Geiger, Das Judentum un seine Geschichte, Berlin 1791

Trzeci tom zbioru kazań Geigera – najpierw w posiadaniu biblioteki Wielkiej Synagogi na Tłomackiem, potem uniwersytetu we Frankfurcie, obecnie w zbiorach Beitu Kraków. Urodzony w roku 1810 Geiger, wybitny historyk judaizmu, uważany był za protagonistę judaizmu reformowanego.

What do the progressive Jews of Krakow think of „The Progressive Jews of Krakow”?

The progressive Jews of Krakow? That’s us, Beit Krakow. However, „the Progressive Jews of Krakow” is a title of a scholarly session that took place two weeks ago in the Tempel synagogue. Along with other Jewish media outlets, we announced the session, its program and organizers on our website ( www.beitkrakow.org) on May 5th. So whoever wanted could have known about the event and attended.

Whatever our overall opinion about this venture, those who did not attend lost an opportunity. Those who did not stay till the end (I understand why, but I won’t write about it) could have also benefited.

However strange this might sound, the major benefit was a sense of regret. Men and women sat together at the session on Monday, just as men and women sat together on those same benches during Shabbat services held in Krakow’s formerly Progressive Tempel Synagogue. This private synagogue was the one to which Jews connected the Society of Reformed Israelites and the Society of Religous Civilization came from the 1860s until September 1939.

Today, all Jews except the Orthodox are guests here. The organ no longer plays and the choir no longer sings. What remains is a silent sadness and quiet reflection:

Every action after which no other follows should be noted as such in the name of memory, which is an important aspect of our Jewishness as well as humanity in general. On the other hand, labeling something as „long gone” or „the end” is always arbitrary. Just because something happened and then did not happen again does not always mean that the situation will remain so forever. The excellent presenters and lecturers seem to have missed this point because they spoke of Reform Judaism only in the past tense. In the meantime, we, the Progressive Jews of Krakow, are (present tense).

And one more thing: the session took place to commemorate the 100th anniversary of the death of Szymon Dankowicz. Who was he? For those who are curious and were not present at the session, I wish to recommend an excellent biographical article in the Polish Judaistic Dictionary (Warsaw 2003). I only want to add that Dankowicz was an author of the famous Funeral Sermon for the Eternal Memory of Kazimierz the Great on the Day of the Reburial of His Remains in Wawel Castle (Krakow 1868).

I will glady explain all of the circumstances of this matter when the next opportunity arises. We could have used this knowlege recently.

Mariusz Loszek

Abraham Geiger, Das Judentum un seine Geschichte, Berlin 1791

The third volume of Geiger’s sermons – first a property of the Great Synagogue on Tłomackie, then a University in Frankfurt, currently in the collection of Beit Krakow. Born in 1810, Geiger was a renown scholar of Judaism, considered to be the protagonist of progressive Judaism.